30-50

DE PRAESENTATIONE, SIVE INTRODVCTIONE APELLATIORUM: & impetratione ludicum absq; litteris dimisorijs.

XXX.

Item quód appellans ab interloquutoria, vel grauamine, infra vnicam diem; Et a diffinitiua, infra duos dies, ab interpositis apellationibus computandos; debeat, & teneatur suam appellationem Gubernatori, seu eius Curiae intimare, & praesentare: & Iudicem, siue Iudices impetrare; absq; (no es más fácil escribir absque?) eo quód non sit necesse, ei litteras dimissorias habere, alias tales appellationes sint desertae; & eis non obstantibus, possint sententiae a quibus extitit appellatum, per Iudices ordinarios, debitae executioni demandari; tam super principali, quam super expensis factis, in dicta causa appellationis; nulla alia declaratione per Iudicem dictae apellationis expectata: In appellationibus tamen interponendis, a Baiulis (batle, batlle; baile, bájulo) Parroquiarum forésium (forensium), seruetur consuetudo antiqua. (antigua constitución, consuetud, consuetut)

DE IMPETRATIONE IVDICVM DELEGANDORVM.

XXXI.

Item quod in delegando Iudicem, vel Iudices, in causis dictarum appellationum, citetur pars appellata, vel apellans, ad hoc ut si fieri possit, de consensu partium, Iudex assumatur, seu Iudices delegentur, ad tollendum exceptiones recusationum aduersus eos proponendas, & vbi concordare non possint, quód dictus Gubernator, seu eius locum tenens (lugarteniente; loctinent, lochtinent, lloctinent), aut eius Assessor deleger causam, vel causas appellationum, illi vel illis, quibus sibi videbitur faciendum : & si contingat,

postmodum, ipsum Iudicem, seu Iudices sic delegatos recusari, seruetur forma in similibus iam supra, in recusationibus Ordinariorum designata.

DE FORMA PONENDI GRAVAMINA, ET PROBANDI.

XXXII.

Item appellanti a difinitiua detur, & praefigatur vnica dilatio peremptoria, continens sex dies, ad ponendum; & alia nouem dierum, quae habeatur pro tribus dilationibus, alias dari assuetis, ad probandum grauamina, data appellato facultate, si velit replicandi aduersus posita, & articulata per apellantem, & ad hoc faciendú alia assignatio nó sit necessarió facienda: dú tamen data fuerit sibi vnica dilatio, ad respondendú: infra quam possit replicare: Et replicata, infra vnicam aliam dilationem (arbitrio Iudicis moderandam) probare, quae tamé (tamen; tamé en chapurriau; també) dilatio tres dies non excedat.

QVOD SIMILIS PROCESSVS FIAT IN ALIIS ISTANTIIS.

XXXIII.

Item, quód deductis proceribus, in articulo proximé dicto, deinde procedatur per dilationes, dies, & terminos, & secundum formam datam, tam in assumptione procerum, quam in aliis in prima instantia traditam; usque ad sententiam diffinitiuam inelusiué.

QVOMODO, ET QVANDO, DEDVCANTVR

causae nullitatis.

XXXIV.

Item quód si aliquis, velit proponere aliquas nullitates, aduersus sententiam diffinitiuam; teneatur, illas infra decem dies, infra quos, licitú est appellare, proponere, & specificare

coram ludice a quo. siue ipsae nullitates procedant ex parte actoris, siue ex parte rei, alias nullo modo valeát prosequi, nec per viam actionis, nec per viam exceptionis siue ipsae nullitates detegi possint ex dictis processibus, siue alias, & in causis appellationis propositae nullitates infra decem dies (ut praedicitur) habeant cum causis iustitiae simul, & semel duci & vna sententia terminari (no hay punto final)

QVOD DE CAVSA NVLLITATIS, NON VALEAT QVIS

nisi semel apellare.

XXXV.

Item, si contingat causas nullitatum adducere coram ordinario Iudice, vel delegato, & super ipsis sententiare; non sit licitum, nisi semel appellare: sicut supra, de interloquutoria dictum est.

TERTIA INSTANTIA.

QVOD IN SECVNDA APPELLATIONE, NIHIL VALEANT

partes ponere seu probare.
XXXXVI.

Item quod pro potiori obseruatione litiú, ordinarunt quod in secunda appellatione, & eius instantia, nihil valeat per partes de nouo poni, aut probari; sed cum processibus primis

& actitatis in eisdem, qui coram Iudice ipsius causae appellationis producantur; & deferátur, habeatur fieri sententia difinitiua.

CORRECTIO PRAECEDENTIS CAP.

Subsequenter autem die martis, decima Octobris, Anno á Natiuitate Domini Millesimo Quadringentesimo decimo nono (1419): Nobilis Olfo de Proxita, miles Regens officium Gubernationis Maioric. tradidit mihi Francisco Blandi, alteri ex scriptoribus Curiae, & hic inseri, continuari, ab inde teneri, & obseruari prouidit, & mandauit, correctionem per ipsum, factam cum consilio Venerab. Arnaldi Sala, Legum Doctoris, Assessoris sui de 36. capitulo nouarum Ordinationum, sub forma sequenti.

Item pro breuiori, & potiori litium via, ordinarunt: quód in secunda appellatione, in cuius instantia hoc est, vbi iam duae coneordes sententiae praecederunt: fiat unica assignatio

cuilibet parti, scilicet & apellanti, & appellato, decem dies continens: infra quam, possint ponere & probare quidquid ponere, & probare, voluerint, & hoc praecisse, & peremptorié. Qua lapsa vlterius ad praedicta non admittatur; quae probatio, possit fieri per instrumenta, & scripturas, siue testes, dúmodo non producantur testes super capitulis, super quibus

fuerunt testes iam producti, recepti, & publicati: Vel super contrarijs illis directo (pro ut secundum ius est dispositum.)

QVOD NON DETVR IVDICI SALARIVM DONEC DEDERIT
sententiam in manu Scribae; & quae publicetur hora assignata

XXXVII.

Item, ut Iudices delegati in posterum circa expeditionem causarum, & litium, citius, & libentius condescendant, statuerunt, ordinauerunt & prouiderunt: quód nulli Iudicum delengatorum, liceat de coetero salarium, vel partem salarij accipere, ratione sententiae proferendae, donec per eum, seu de eius mandato, prius fuerit sententia ordinata: & scribae cause tradita; partibus publicanda. Quoniam, Scriba hora ad audiendum ipsam sententiam praefixa, debeat, & teneatur ipsam ipsis partibus praesentibus, vel altera per contumatiam absente publicare.

QVOD SALARIVM DELEGATI NON EXCEDAT SVMMAM

quadraginta librarum etiam si fuerint plures,
XXXVIII

ITEM quod nullus Iudicum delegatorum possit a partibusrecipere ex quauis sententia diffinitiua ferenda super causa sibi commissa quantumquunque sit ardua, vel magna vltra quadraginta libras Regalium Maioric. minutorum inter duas partes. Esto quód ad rationem octo denariorum pro libra inter duas partes ad multum plus ascenderet. Et si sint duo, vel tres, aut plures delegati in vna causa, omnes habeantur lóco vnius, quoad ipsum salarium accipiendum, & habendum.

QVOD DE INTERLOQVVTORIA HABENTE VIM DIFFINITIUAE
detur medium salarium; & deducatur de diffinitua.

XXXIX.

Item de interloquutorijs sapientibus vim deffinitiuae, & absorbentibus causam prineipalem, solum habeant mediú salarium illius quod haberent de diffinitiua. Et quidquid receperint ferendo aliquas sententias interloquutorias, recipiát in computum salarij sententiae diffinitiuae, pro ut vsque nunch fuit vsum & practicatum.

(Salta de la 39 a la 41??)

DE SALATIO PROCERVM, & QVOD IN CRIMINALIBVS,

luristae non sumantur in proceres, nec Nottarij nisi de consensu delati.

XXXXI.

Item quod in sententijs ciuilibus, & criminalibus coneordandis, si interuenerint proceres Doctores, Licentiati, vel Iurisperiti, vel Nottarij non possint habere, vel recipere, pro eorum salario inter omnes, nisi medietatem eius quantita-titatis, quae dabitur Iudici, vel iudicibus; & hoc seruetur, si dictum salarium soluendum dicto Iudici ascendit ad quantitatem triginta solidorum, vel vltra: vbi vero dictum salarium ad dictam quantitatem non ascenderet, tunch salarium procerum non reguletur modo praedicto, sed eo casu, Iudicis arbitrio moderetur.

DE TAXATIONE FRVCTVVM, INTERESSE, ET EXPENSAR.

XXXXII.

Item quod taxatio fructuum, & interesse fiat per Iudicem ordinarium Primae istantiae. Et expensarum, vel sumptuum litis per vnicuiusq; instantiae Iudicem: pro vt de dictis expensis iam fieri consuevit. A qua taxatione, non sit licitum, nisi semel appellare.

DE MODO PIGNORANDI DEBITORES.

XXXXIII.

Item, quod cum in pignoribus capiendis, pro executionibus sententiarum, vel alias, ex debito Iustitiae, nequeat procedi per Curiam sicut decet (malitia eorum contra quos

requiruntur fieri executiones) & culpa Procerum, qui secundum franchesias Maioric. in talibus adhibentur renuétium, & diffugientium, his adesse, quamuis cum pena (esta e con rabito como la cedilla, es como la oe, pero otras veces es ae, como en praedictae, más abajo) his hoc iniungatur; Quodque propterea, leditur Iustitia, & materia tribuitur debitoribus malignandi; & quandocunque scandala subsequntur. Prouiderunt, statuerunt, & mandauerunt; quod nisi debitor faciendo Iustitiam de se ipso, in I. citatione, pignus sufficiens in posse Curiae dederit creditori; capiantur ab ipso sufficientia pignora, per capita excubiarum, vel sagiones (saig, saigs, oficiales; sayón), sumptibus eiusdem debitoris in contumatiam, seu Iustitiae defectum reperti; tamen taxandis per illum iudicem cuius mandato ipsa pignora capientur; etiam si debitor non extiterit. Quodque dictus caput excubiarum, cum sagione, nó habeant nisi vnum solidum pro qualibet pignoratione. Et si solus sagio interueniat, habeat solummodo sex denarios. Et nisi de facto capiant pignora, nullum habeant salarium.

QVOD NVLLUS OFFICIALIS ORDINARIVS, HABEAT SALARIUM,
pro Executionibus, seu assignationibus, extra Cancellos factis; etiam partibus consentientibus sub poena hic inferta.

XXXXIIII.

Item, ad tollendum (toldre, tolre; evitar) fraudes quae hactenus fieri consueverunt: statuerunt, & ordinauerunt, ut nullus iudicum, vel officialium ordinariorum Ciuitatis, & Insulae Maioricar. pro distractionibus, vel executionibus bonorum, & adiudicationibus preciórum, & aliis quibuscunque causis, vel negotijs quantumcunque arduis, vel magis, audeat, neq; (neque) possit salariú aliquod a partibus etiam volentibus, & expresse permittentibus, habere, exigere vel recipere; etiam si intra Ciuitatem contingat eum extra cancellos seu locum sibi ad reddendum Iustitiam communiter deputatum, pro ut soepe ab aliquibus fieri consueuit in fraudem aliunde accedere. Et si contrariú quis attentauerit ipso Iure priuetur salario ordinario, Fisco Regio applicando. & restituere nihilominus (no res menys) teneatur, totum id quod contra presentem ordinationem a partibus etiam receperit.

QVOD IN EADEM CVRIA, SCRIPTOR IPSIVS CVRIAE

non possit procurationis officium exercere, neque tamquam procer interuenire.

XXXXV.

Item quód nulli Nottariorum, vel Scriptorum dictarum Curiarum, valeant procurationis officium, in eisdem Curijs exercere; in quibus sint scriptores: pro vt per franchesiam

iam alias est ordinatum. Nec alias ille possit ut procer deputari in ea Curia, cuius ipse est scriptor. Cú singula officia, singulis, sint committenda personis.

QVOD IN ADIVDICATIONIBVS, FACTO DEPOSITO EXPLICANDIS,
designentur omnes quantitates, & taxentur scripturae & pedagia. (peaje; peatge; peache)

XXXXVI.

Item, quód in adiudicationibus de cetero fiendis de quibusvis precijs procedentibus de bonis per Curiam cuiuscunque Iudicis ordinarij distrahendis; distributio realiter fieri nequeat, nisi toto pretio deposito: Et habeant, & teneantur Iudices, cum consilio Assessorum, & procerum specificare, & designare, singulas quantitates creditoribus, & aliis quibus ipsa precia debeantur adiudicandas. Et quod ipsi Iudices cum Assessoribus, & proceribus taxent processus scripturas, pedagia, & alia omnia, in dictis executionibus ineumbentia, eodem modo specificantes, & designátes quantitates praemissorum ocasione taxandas; ad hoc ut claré sciatur, quale, & quantú sit residuum, ex dictis praecijs. Quód nihilominus dicti Iudices, & proceres debeant, & teneantur designare; & specificare, in aduocationibus, de illo pretio faciendis, contrafacientes, ineidant in poenam centum solidorum pro qualibet vice, applicandorum Fisco Regio: Et perdant quantitatem, contra formam praesentis capituli adiudicatá, applicandam suo ordine creditori, vel parti cui deficiet.

QVOD PECVNIAE ADIVDICATAE, NVLLI

tradantur absque albarano ipsius Iudicis, &

signato manu Assessoris.

XXXXVII.

Item quód pecuniae adiudicatae, seu etiam adiudicandae per quemcunque Iudicem, nulli tradantut per Tabularium, seu depositarium Curiarum, nisi cum albarano ipsius Iudicis,

Sigillo proprio sigillato, & manu propria Assessoris sui subsignato; sub poena quód alias de suo proprio, ipse depositarius habebit iterum soluere quantitatem quá contra hanc formam, & Ordinationem alicui tradiderit.

QVOD MORTVO NOTARIO NOTVLAE ILLIVS

venundantur alicui Notario, seu illi in commendatum tradantur

XXXXVIII.

Item, quód ad tollendum materiam, & occasionem, cuiuscunque fraudis, & falsi criminis, statuerunt, & ordinauerunt, quód de coetero haeredes quorumcunque Notariorum, aut Legatarij, aut quocunque titulo succedentes in notulis libris & chartis eorundem; dum non sunt Notarij: teneantur, & debeant, infra decem dies post traditum corpus ipsius Notarij sepulturae, vel si alibi mortuus fuerit, post habitam certam notitiam mortis ipsius, ipsas notulas, libros, & instrumenta, praedicta vendere, seu alio quovismodo, & titulo licito, & honesto, ponere, seu mittere, & transferre, penes aliquem Notarium fidelem, idoneum, & discretum: qui illos libros, notulas, & instrumenta praedicta teneat, regat, & authoritate Curiae exerceat, vel saltem infra idem tempus, ipsos ponere in posse Venerabilis Vicarij Ciuitatis (vicario; veguer), & in Parrochiis forensibus, in posse Baiulorum dictarum Parrochiarum, vt ibi conseruentur: donech dicti haeredes, vel successores de illis disposuerint, per venditionem, vel alias pro ut superius ordinatur: & qui contra huiusmodi ordinationem fecerint, poená ineurrant viginti librarum Fisco Regio aplicandarum.

(Falta la 49)

REGNI MAIORIC. 1-29

REGNI MAIORIC.

(De los textos en latín sólo se transcriben estas primeras páginas.
Yo descargué el pdf y el formato txt, con muchísimos errores y trabajo inmenso para corregirlos, supongo que de archive.org, en mi webblog.ramonguimera.com subiré el pdf con este texto. En otros blogs pondré el texto con enlace al pdf en archive.org)

In nomine Domini Nostri IESV-CHRISTI, & eius gratia adiuuante, cum inter coetera substantialia, quae pertinent ad bonam stabilitatem, conseruationem, & prosperitatem cuiuslibet politiae, sit promulgatio, editio, & obseruatio legum vtilium, & necessariarú (esta ú es nasal, m, n), restringentium appetitus noxios incolarum illius politiae, vt in ea politia honesté vivatur, alter alterum non laedat, & vnicuiq; tribuatur ius suum. Cúm experientia docente, nec leges ciuiles per ora Prineipum diuinitus promulgatae, nec statuta, Regum, nec Ordinationes hac-(salta linea)cten⁹ in Maioricarum Regno aeditae sufficiant, ad tantas varietates, & illicitos conatus malorum hominum alter alterum se adinuicem defraudantes, damnificantes, & opprimentes; ea propter Honorabilis Iacobus Pontironi Domicellus, Nicolaus de Pax, Bernardus de Oleza, Legum Doctor, Antonius Raynés, Ferrarius de Comellas, & Bartholomeus Botelles lurati, Regni Maioric. Anni praesentis; virtute priuilegij Regij, ipsis Iuratis, & Vniuersitati dicti Regni indulti, super editione legum municipalium, statutorum, & Ordinationum cum authoritate, & approbatione Honor, viri Pelagij Vniz Militis, Regentis Gubernationem Regni Maioricarum de Consilio Venerabilis Iacobi Lugaya Iuris periti Asessoris sui, habitis plurimis tractatibus, colloquijs, consilijs, & deliberationibus; super ordinatione, & aeditione infrascriptorum, pro honore Regio, debita reparatione, ac reformatione status Iudicorum, & Curiarum Regni Maioric. necessitati, & vtilitati, euidenti R. P. statuerunt, & aediderunt infrascriptas ordinationes, & statuta: quae omnia dictus Honorabilis Regens, de dicti sui honorabilis Assessoris consilio, prouidit, & mandauit seruari sup poenis, in ipsis contentis, ac registrari in Curijs Gubernationis Baiuliae (bájulo, batlle, balle), & Vicariae (vicario, veguer, vaguer) Ciuitatis Maioricarum, mandáns (a con virgulilla) ipsa voce praeconis publicari per loca publica, & solita Ciuitatis Maioricarum; Vt nullus, per ignorantiam se valeat excusare.

QVOD NULLA QVERIMONIA SIVE
petitio, siue exceptio oblata per Procuratorem admittatur, donec facta fuerit fides de potestate.
I.
Primo, quod nulla quaerimonia, nullaque suplicatio, vel petitio, in Iuditio admitatur per aliquem se praetendentem procuratorem, nisi sidem faciat de sua procuratione; nisi principalis agens, eum ibidem constituerit apud acta procuratoré (procuratorem). Et hoc idem seruetur in procuratore praetendente se procuratorem Rei, scilicet quod sua defensio non admittatur, nisi de suo mandato constiterit, tus prefertur ad tollendum nullitates processuum. Et á Ciuili fiat in medio, & in quacunque parte litis, si iam constitutos procuratores mori vel abesse contigerit; vel Dominus principalis cause duxerit illam per se; aut noui praetensi procuratoris procedere velint in eisdem causis, & quaestionibus.

QUOD PROCURATOR, TENEATUR
continuare Causam etiam in Causa Apellationis.
II.
Item quod procurator, teneatur continuare ipsam Causam, & lItem, usque ad sententiam inelusiué, & si appellauerit, & in aliquo actu postea processerit, teneatur continuare, usque quósententia transeat in rem iudicatam; nec possit ipsi procurationi renuntiare, ex quo ipsam semel suscepit, etiam dicendo quod sibi non satisfit de salario.

QUOD PRINCIPALIS, POSSIT PROCURATOREM REUOCARE, & ALIUM DE NOUO COSTITUERE.
III.
Item quod Dominus prineipalis Causae, possit procuratorem mutare, & reuocare, & alium de nouo constituere, dutamen (la u con un signo arriba), in continenti faciat fidem in processu, ut dictum est; posito quod talis procurator qui removebitur esset effectus Dominus litis.

QUOD PRINCIPALES POSSINT EORUM
causas per seipsos ducere, quod si fuerint semel per
aliquam assignationem appraehensi,
Citentur cedulis.
IIII.
Item, quod si actor, vel reus, non vult causam ducere per procuratorem, sed per se ipsum;ex quo semel aliqua assignatio, illum personaliter apprehenderit aliae subsequentes assignationes sibi fiant, si reperiatur: alias aurem si non reperiantur non fiant, & intimetur in sua habitatione, seu cum cedulis affingendis in Ianuis hospitij, vbi suum fouebit domicilium: & valeant tantum, quantum si personaliter sibi essent facte, usque ad deffinitiuam sententiam inelusiué: & hoc etiam habeat locum i forensi, & extraneo; nolente litigare per procuratorem dum tamen domus in qua hospitabitur sit nota; alias citari possit cum cedulis, in ianuis curiarum ponendis.

QUOD QUERINONIANON ADMITTATUR
absque iuris firma (.)
V.
Item quod quod quaerimonia non admittatur, nec etiá (etiam) petitio, nisi cum firma iuris expressa; cui Reus, vel suus procurator, respondere teneatur infra vnicam diem, directé negando, vel confitendo cum firma iuris expressa: qua lapsa dilatione, habeatur, & censeatur in facto, & in iure pro responso, & pro firmato de iure, ac si responsum fuisset negatiué, cum firma iuris expressa: nec alia exceptio, vel dilatio proponi valeat per reum, vel eius procuratorem ad impediendam dictam responsionem directé faciendam. Exceptis tamen personis, in factis, & negotijs alienis succedentibus, & iustam ignorantiae causam habentibus. Et facta debita verificatione per querelantem, respondere teneatur quaerimonie expositae infra vnicam dilationem directé, & cum firma Iuris: alias habeatur pro responso negatiué: & firmato de Iure procedatur in causa. Et Nottarius, seu Scriba cause contrafaciens, pro qualibet vice, ineurrat poenam centum solidorum. (100 sous, sueldos, solidos)

POST FIRMAM DANTUR X. DIES AD RES-
pondendum, & ponendum dilatorias exceptiones,
& Iudicum recusationes.
VI.
(A la izquierda, margen) Vide Pragmat. erectionis Reg. Audientiae.

Item si secuta responsione negatiué, tacité, vel expresse, facta quaerimonia, contingat supplicationem, libellum, vel petitionem offerri: vel iam oblatis cum ipsa quaerimonia, per actorem ad vlteriora procedi; fiat, & sequatur assignatio reo conuento decem dierum ad responsionedendú dictae supplicationi, libello, seu petitioni, directé lité (e con virgulilla) contestando. Infra quos decem dies praefixos, dictus reus quasuis proponere possit, & debeat omnes, & quascunque dilatorias habeat exceptiones ad quas vlterius non audiatur; nisi Euangelico iuramento afferuerit, eam quam proponere vel allegare voluerit de nouo fuisse exortá, seu ad eius notitiá nouiter pervenisse: ad quas exceptiones probandas detur terminus peremptorius, arbitrio Iudicis, secundum qualitatem ipsarum. Infra quam etiam actionem proponere teneatur ipse reus, quascunque habuerit recusationes aduersus iudicem, coram quo conuenitur, vlterius nó audiendus. Verú, vbi exceptio, vel recusatio legitima infra dictos decem dies proponitur; dicta assignatio non currat, donec, & quousque dicta exceptio, siue recufatio finita fuerit: que probari habeat infra tres dies, & infra alios tres terminari continuos; & his pronuntiatis, locum non habere: currant reo tres dies ad lItem contestandam, alias habeatur pro contestata negatiué, alia intimatione minimé expectata.

DE FORMA RECUSATIONUM IUDICIS
vel Assessoris.
VII.
Item siquis voluerit aliquem Iudicem ordinarium, vel eius Assessorem recusare, teneatur, & debeat, infra dictam dilationem causas legitimas in forma iuris opponere. Et medio iuramento aduerare, quod illas malitiosé non proponit, nec diffugiosé; immo credit eas veras fore, & probabiles, ac legitimas: quas tamen, infra tres dies peremptorié prefigendos probare teneatur coram Honor. Gubernatore. Quibus recusationibus non probatis, vel cognito, & declarato illas non procedere, talis recusans censeatur eo ipso condénatus in omnibus expensis, quas alterá partem facere oportuerit. pro quibus fiat executio in continenti, cessante apellatione, & procedatur in causa; & si cognitum fuerit locum habere dictas recusationes, statuimus quód loco recusati Iudicis, alius non suspectus detur, & assumatur, & non adiunctus.

QUOD LIS NON DIFFERATUR, PROPTER
petitas expensas, si mutatur iudicium, vel petitio.
VIII.
Item si propter mutationem iudicij, vel correctionem alicuius petitionis, seu instantiae obtentae per alteram partem, peterentur missiones, quód propter ipsam petitionem ipsa lis vlterius prosequi non impediatur, sed quod de ipsis expensis in sententia diffinitiua, ratio habeatur.

QUOD UTRIQUE PARTIUM FIAT ASSIGNATIO
ad ponendum de facto.
IX.
Item quod factis positionibus, & articulis per actorem, vel renuntiato per eum ad ponendum, fiat assignatio reo vnica decem dierum ad ponedum, & articulandum, quidquid ponere tamen, & articulare voluerit de facto, vlterius non audiendus: vel si actor praetermiserit in causa procedere, stante, & requirente reo detur vnica dilatio sex dierum eidem actori peremptorié, & praecisé ad ponendum, & articulandum. Qui articuli, & positiones, fiant, & fieri debeant per vtramq; partem in vulgari lingua, & Ydiomate Regni Maioricarum. Et cum actor, siue reus praesentat articulos, positiones, siue capitula; in continenti teneatur, & habeat illas medio luramento aduerare etiam absente parte; aliás habeatur pro non praesentatis, & pro tali adueratione, per scriptorem aliquid pro salario non recipiatur.

QUOD FIAT ASSIGNATIO REO AD
Triplicandum.
X.
Item, si contingat actorem replicare, facta assignatione vnius diei ad respondendum; quod (a partir de ahora, el quód lo escribiré quod, no sé a qué viene esta mania de escribir tildes en latin, y la de las tildes nasales) detur, & fiat assignatio seu dilatio trium dierum reo ad triplicandum.

QUOD DEPOSITIONES TESTIUM, CONTINVENIUR
& stribantur in vulgari sermone. (la lengua vulgar, vulgari lingua, Ydiomate Regni Maioricarum, la lengua del vulgo, en contraposición al latin)
XI.
Item quod si sicut omnes articuli, positioines, seu capitula debent (ut dictum est supra) fieri, & presentari in vulgari Ydiomate, seu linguá Maioric. pari modo, depositiones, seu attestationes testium, continuentur, & fiant per scriptores causarum in vulgari, in omnibus instantijs quarumcúque causarum.

QVOD FIAT ASSIGNATIO REO AD 
probandum.
XII.
Item, quod productis testibus, & datis probationibus per actorem, vel renuntiato productioni testium, detur reo vnica dilatio peremptoria decem dierum, ad probandum pro prima, secunda, & tertia productione; quá lapsa, de coetero non admittatur: (cessante tamen impedimento Iudicis, vel Nott. Scribae ipsius causae:) nisi cum solemnitate legali arbitrio Iudicis, videatur quarta productio coneedenda; que (la e tiene un ganchito como la ç) solum contineat quinque dies, vel minus, si dicto Indici videatur, iuxta numerum testium, & loci distantiam, Itaquód vlterius, per Iudicem nullatenus valeat prorogari. Adijcientes quod vbi actor forsitan intermittat, vel omittat in causa amplius procedere, hoc instante reo, detur eidem actori, vnica dilatio decem dierum peremptoria, ad pobandum; eo ad quartam etiam cum solemnitate legali requisita, nullatenus admisso: cum iura magis faueant reo, quam actori.

DE FORMA IVRAMENTI CALVMNIAE,
& poena non iurantis.
XIII.
Item quod si petatur Iuramentum Calumniae ab ipso prineipali presente, vel procuratore ad hoc speciale mandatum habente: quod illud, immediaté praestetur ab vtraque parte & illo mediante, respondere habeat verbo, in praesentia Nott. seu scribe ipsius causae, infra vnam diem pro prima assignatione; nulla facultate sibi data; illud in scriptis defferendi. Et responsiones scribantur in fine dictorum capitulorum, sicut pluries extitit iam practicatum. Et nisi in secunda assignatione alterius diei illud praestiterit calumniae Iuramentum; quod habeat fieri iussu Iudicis, mediante scriba causae, & sub cominatione, quód aliás capitula habeantur pro confessis ipso facto, sine alia Iudicis prouisione.

DE ASSIGNATIONE, QVOD TEMPVS AD
probandum currat post praestitum iuramentum calumniae.
XIV.
Item si pendente assignatione facta ad probandum, dictum calumniae iuramentum petatur: quód ipso praestito, illicó dicta assignatione facta ad probandum, tempus currat, debita intimatione procuratori facta; alias dicta assignatio á dicta intimatione currere incipiat.

QVOD VLTRA MARINA DILATIO PETATVR IN
prima assignatione, facta ad probandum.
XV.
Item, quod si aliqua pattium litigantium requirat dilationem sibi coneedi, & dari vltramarinam ad probandum, habeat illam petere in prima dilatione, & peremtporia (peremptoria) sibi data ad probandum. Itaque, in quarta etiam cum solemnitate legali requisita, nullatenus admittatur, seruata tamen forma regiae Ordinationis.

QVOD FIAT VNA ASSIGNATIO AD PVBLICANDVM
Testes, & alia ad objiciendum.
XVI.
Item, quód vnica dilatio detur vtrique partium, vnicam diem continens, ad videndum, seu audiendum, publicationem testium: nisi de voluntate partium, maior, seu breuior dilatio recipiatur: & alia vnica dilatio detur ad obijciendum contra personas, & testium productorum. Postquam quidem, assignationem, ad dictam publicationem factam, si nihil fuerit legitimé cóntra dictum, ipso facto pro publicatis habeantur.

DE ASSIGNATIONE AD PROBANDVM OBIECTIONES.

XVII.

Item, si contingat, positiones aliquas, seu capitula obiectionum, contra personas, vel dicta testium poni, ab aliqua partium: quód objiciens, habeat illas probare, infra aliam vnicam, & peremptoriam dilationem, arbitrio Iudicis moderádam, dú tamen, non excedat terminum trium dierum. Et hoc nisi esset petita longinqua (longa, llonga, larga, llarga) dilatio extra Regnum, vel Ciuitatem Maioricarum. (Civitatem; ciutat de Mallorca, o sea, Palma)

DE ASSIGNATIONE AD PRODVCENDVM

scripturas, & objiciendum contra illas. (doble l, geminada, con un corto espacio, il.las, ellas, elles; ses illes viene de ipsas insulas, ipsainsula, sa illa; la isla)

XVIII.

Item, quod post terminos praedictos, fiat vnica, & peréptoria assignatio, arbitrio Iudicis moderanda: dum tamen non excedat terminum trium dierum ad producendum instrumenta, & quascunque scripturas, datá post modum dilatione vnius diei, ad objiciendum contra instrumenta, & scripturas ex aduerso productas, quá lapsa dilatione de coetero non audiatur objicere volens; cessante legitimo impedimento Nottarij, vel Scribae ipsius causae, vel Nottariorum in quorum posse, dicta instrumenta, vel scripturae producendae fuerint, vel extiterint, nolentium copiam illorú, dare parti petéti.

QUOD FACTIS CIPIIS, CVRRAT ASSIGNATIO

Ad objiciendum.

XIX.

Item, quod factis copijs instrumentorum, & scripturarum productarum, ineontinenti, ipso facto ineipiat currere, & labatur dicta assignatio data ad objiciendum: facta intimatione domino, vel procuratore, cui copia actorum, est parata.

DE FORMA ASSVMENDORVM PROCERVM

& quod in interloqutorijs ferendis, non assumantur
proceres, nisi sint fori declinatoriae.
XX.

Item, quód seruatis omnibus terminis supradictis, deducta causa in articulum sententiae, in qua non sit necessarium renuntiare & coneludere; detur vnica dilatio vnius diei vtriq; partium ad conueniendum de proceribus, qua lapsa, nisi partes coneordauerint (Iudex ex officio) ducat illos sibi proceres, quos placuerit eligere assumendos. Hoc tamen declarato; ut in interloquutorijs ferendis, super dilatorijs exceptionibus, vel preiudicialibus processuum) & non causae; Iudices ordinarij, cum consilio suorum Assessorum tantum, & delegati, absque procerum consilio, procedere debeant: exceptis tamen fori declinatoriis exceptionibus. Hoc adiecto: quód si contingat, partes litigantes, vel ipsarum procuratores, comparere coram Iudice ordinario, vel delegato, & allegare de ipsorum Iuribus, vel petere sententiam; nulla facta mentione seu petitione de proceribus interueniendis, in casibus in quibus habent interuenire, (vt predidum est) quód ineontinenti finitis allegationibus cum aduocato, vel sine, tacité censeatur esse renuntiatum consilio procerum: & ad sententiam

ferendam, Iudex procedat, consilio procerum non expectato.

ELECTIS PROCERIBVS, FIAT ALIA ASSIGNATIO,

ad dicendum, & allegandum.

XXI.

Item, quod lapsa dicta dilatione, electis, seu adhibitis iam proceribus; detur dilatio ad aliam diem: certa hora praefixa, ad habendum aduocatos; si illos habere potuerint, vel voluerint. Sin autem; detur alia dilatio peremptoria, ad aliá diem fequentem; ad dicendum, & allegandum de iuribus eorum coram Iudice, & proceribus. Et nulla alia data dilatione & assignatione siue compareant partes, siue non; procedatur ad coneordandam sententiam diffinitiuam. Sed in interloquutorijs, sit vnica, & vnius diei, dumtaxat dicta dilatio: (cessante tamen, in omnibus, legitimo impedimento) & fidem habeat facere Iudici, infra ipsas (ses en mallorqui) dilationes illud volens probare, de cetero non audiendus.

QUOD PROCERES SINT IN IVDICIO HORA ASSIGNATA.

XXII.

Item, quia propter difficultatem, quam multoties ingerunt proceres electi, illi praesertim, qui salarium recipere nó consueuerút, in veniendo hora partibus praefixa; ad dicendum, & allegandum, & coneordando Sententiam: vt tamen lites, & questiones plus debito non prorogentur, Statuerunt, & ordinauerút quod Iudices ordinarij, vel delegati, in eisdé causis, cópellant & compellere possint, & debeant illos proceres electos, per impositiones, & exactiones penarum, omni appellatione remota, cessante tamen legitimo impedimento.

QVOD NON COMPARENTES PROCERES HORA

assignata, exoluant poenam, & mulctentur.

XXIII.

Item, si contingat aliquem, vel aliquos ex dictis proceribus, non adesse hora assignata, ad dicendum & allegandum vel in coneordatione sententiae, (cessante dicto impedimento:) quód tunc dictus Iudex, sine impedimento dictae poenae, quam remittere non possit, assumat illico alios proceres, loco dictorum absentium subrogandos; nisi partes ibidem convenerint, de eisdem Proceribus eligendis: quoniam Iudex, locú dare debet, pro ut de eisdé conueniát. Et assignetur partibus, ad audiendum aduocatos earum, & ad sententiam coneordandum: omni apellatione remota.

QVOD FIAT VNICA ASSIGNATIO, AD

audiendum sententiam.

XXIV.

Item, quod fiat vnica assignatio, & peréptoria dilatio vnius diei, certa hora praefixa, ad audiendum sententiam interlocutoriam vel difinitiuam; quae publicetur partibus praesentibus, vel altera per contumatiam absente, nulla contradictione, vel appellatione admissis.

QVOD VICTVS, HABEATVR PRO CONDEMNATO

in expensis.

XXV.

Item, quod pars victa, per sententiam interloquutoriam vel diffinitiuam transactam in rem Iudicatam, teneatur ipso Iure, & condemnata irreuocabiliter censeatur ad soluendum, & resarciendum parti obtinenti, dum tamen obtineat, in omni eo quod in iudicio deduxerit petendum, omnes expensas factas, in causis, & litibus, tam prineipalibus, quam apellatorijs, & alijs omnibus postea ineumbentibus; esto quod Iudex, seu Iudices, nullam, seu aliquam de his fecerint mentionem. Iustum est enim, & legibus approbatum quód victus, victori teneatur in omnibus expensis: reservata facultate Iudici, seu Iudicibus, quibuscunque in casibus praemissis, absoluendi subcumbentem, a dictis expensis (si videbitur ex causis Iustissimis, & rationibus, victum á calumnia excusari) ipsorum iudicum coneientias, super hoc onerando. Et pari modo teneatur actor reo ad omnes expensas litis, si cótingat reum ipsum, á petitis contra eum absolui: Etiam si Iudex, de his nullam fecerit mentionem, vt supra.

SECVNDA INSTANTIA.

DE TEMPORE, ET FORMA INTERPONENDARVM

appellationú; tam a diffinitiua, quam ab interloquutoria

XXVI.

Item quód quicunque appellans siue ab interloquutorijs, siue a grauamine, siue á (estas á en latin las escribiré a, a no ser que el ocr ya la ponga con tilde) diffinitiua; teneatur, & debeat suam appellationem, ab interloquutoria, vel grauamine, infra tres dies; & a diffinitiua, infra decennium, a tempore illati grauaminis, vel sententiarum latarum computandos, in scriptis praesentare Iudici a quo in actis, per Scribam processus continuandam, ad tollendum fraudes, quas in hoc saepe fieri consueuerunt: Excepto quod a diffinitiua, quis in continenti viua voce, (publicata sententia) possit apellare; eius appellatio, mox in actis inferatur: aliás censeatur non apellans, si tamen copia Iudicis a quo, possit haberi; aliás in ejus absentiam, coram authenticis, & fide dignis personis, talis apellatio interponatur.

QVOTIES, ET EX QVIDVS GRAVAMINIBVS

appellatur ab interloquutoria.

XXVII.

Item, quód ab interloquutoria, vel grauamine nisi semel quis possit apellare; nisi talis sit interloquutoria, quae absorbeat negotum prineipale, secundum quod iam constitutum

est, & stylatum. Et quód praetendens se grauatum a quacunque interloquutoria, vel a grauamine appellans teneatur causas grauaminum in scriptis exprimere in ipsa apellatione, alias censeatur non appellans; nec possit alias causas, quam expressas, prosequi in appellatione. Nec illam appellationem iustificare ex nouis causis vel de nouo probandis.

QVOD APPELLANS AB INTERLOQVTORIIS, VEL GRA-

uamine, non admittatur ad probandum, vel ponendum

causas grauaminum, nisi illae in
facto consistant.

XXVIII.

Item quód appellans ab interloquutoria, vel grauamine non admittatur ad ponendum, vel probandum, coram Iudice appellationis causas grauaminum, & expensas in appellatione, nisi in facto consistant. Nec sit necessaria assignatio ad ponendum, vel probandum grauamina: sed fiat statim assignatio vnica ad dicendum, & allegandum; in qua partes

teneantur suos (si voluerint) habere Aduocatos, & Procuratores (Procura-ores). Et ipsa lapsa assignatione, fiat alia assignatio peremptoria ad audiendum sententiam, vt est dictum, & iam statutum in prima Instantia.

QVOD APPELLANS CAVEAT RRO EXPENSIS

vtriusque Instantiae.

XXIX.

Item quod pars victa per vnam sententiam diffinitiuam seu interloquutoriam (Etiam si ab ea legitimé appelletur, & prossequi appellationem voluerit) non admittatur ad prosequendum dictam apellationem, nisi caueat idoneé de expensis in prima factis; & satisdet, de fiendis. Si vero appellans (prossequi volente appellato) supersederet, nolens idoneé cauere cum possit infra triginta dies computandos a die interpositae appellationis, habeat facultatem praestandi dictam idoneam cautionem. Quibus elapsis, habeatur dicta appellatio pro deserta, & non pro facta. Sin autem idoneé cauere non poterit propter paupertatem (pobreza), vel quia fideiussores invenire non potest quód habeat suo iuramento firmare, & cótinuó (la tilde de la primera o es como una virgulilla ascendente, es como una tilde nasal, con o com) procedatur in appellatione, &, in prosecutione illius.

CORRECTIO PRAECEDENTIS CAP.

Post modum autem die Lunae xvj mensis Martij anno á Natiuitate Domini Millesimo Quadringentesimo sextodecimo Honarab. Pelagius VnizRegens Officium gubernationis Maióric. de Consilio Vener. Iacobi Lugaya Assessoris Gubernationis Maioric. quandam papiri sedulam tradidit Curiae Gubernationis, correctionem xxviiij capituli Ordinationum Curiarum nouiter editarum, continentem, tenoris sequentis.

Et primo corrigunt vigesimum nonum Capitulum incipiens. Item quod pars victa per vnam &c. & statuerunt quod pars victa appellans, iuxta formam ipsius capituli (si sibi visum fuerit ) instante altera parte per iudicem assignatum, quód infra decem dies praestet cautionem idoneam pro expensis in prima instantia factis si condemnatus fuerit, & de fiendis in ipsa appellatione, si non fuerit, vel infra ipsum terminum, casu quo idoneam praestare non poterit cautionem cum Iuramento non se excusauerit, & iuratoriam non praestiterit; ipsa appellatio ipso iure habeatur pro deserta. Et haec correctio extendatur ad pendentia per appellationem; quód scilicet detur dictus terminus decem dierum, vt euitentur super his materia iurgiorum.